Atopowe zapalenie skóry (AZS) jest problemem, z którym zmaga się znaczna część społeczeństwa. Terapia tej choroby wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta, żeby skutecznie łagodzić jej objawy. W jaki sposób leki recepturowe mogą przyczynić się do radzenia sobie z tą przypadłością? 

 

Jak wygląda atopowe zapalenie skóry?

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to nawracająca choroba zapalna skóry. Zwykle pojawia się już w wieku dziecięcym (w większości przypadków przed 5. rokiem życia) i z czasem może ustępować. Nie jest to jednak regułą, ponieważ szacuje się, że z AZS zmaga się między 2 a 10% dorosłych. Zmiany skórne mogą występować w określonych miejscach (np. w zgięciach łokciowych i kolanowych) lub na całym ciele. Skóra atopowa charakteryzuje się:

  • silnym świądem,
  • suchością,
  • zaczerwienieniem,
  • złuszczaniem naskórka.[1]

Przyczyny występowania atopowego zapalenia skóry

U osób chorych na AZS dochodzi do zaburzenia bariery ochronnej naskórka. Prowadzi to do szybszej utraty wody ze skóry oraz większej wrażliwości na czynniki zewnętrzne. Ponadto obserwuje się nieprawidłowe działanie układu odpornościowego, m.in. podwyższony poziom przeciwciał IgE.

Duży udział w rozwoju atopowego zapalenia skóry mają czynniki genetyczne. Jeśli AZS lub inne schorzenia o charakterze atopii (np. katar sienny) występuje wśród członków najbliższej rodziny, to ryzyko pojawienia się choroby u dziecka wzrasta. Czynniki środowiskowe, takie jak zanieczyszczenie powietrza czy twardość wody również mogą mieć wpływ na pojawienie się choroby.[1,2]

Nawilżenie i natłuszczenie skóry jako podstawa 

Niezależnie od stopnia nasilenia choroby, podstawą w łagodzeniu objawów AZS jest właściwa pielęgnacja skóry. Stosuje się preparaty nawilżające i natłuszczające skórę – emolienty.[3] Dobiera się je indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę:

  • stopień suchości skóry,
  • ryzyko wystąpienia alergii kontaktowej,
  • codzienną aktywność pacjenta.[2]

Na rynku można znaleźć wiele dermokosmetyków przeznaczonych dla osób ze skórą wrażliwą, w tym atopową. Przykładem jest linia AMADERM® ATOPIC, w skład której wchodzi np. kremożel nawilżająco-kojący na powieki i okolice oczu czy też delikatny syndet do mycia twarzy i ciała. Oprócz codziennej pielęgnacji ważne jest zindywidualizowane leczenie. Możliwość taką stwarzają leki recepturowe.

Leki recepturowe w AZS – ratunek dla pacjenta

U każdego pacjenta AZS przebiega w odmienny sposób. Z tego względu niezwykle istotne jest dobranie indywidualnej terapii odpowiedniej do stopnia zaawansowania choroby. Leki robione umożliwiają stworzenie preparatu przygotowanego na miarę potrzeb chorego. Ich potencjał wykorzystuje się głównie przy środkach pielęgnacyjnych do skóry oraz miejscowej terapii przeciwzapalnej.

Skóra osoby z atopią wymaga produktów o jak najprostszym (krótkim) składzie. Leki recepturowe pozwalają na uzyskanie preparatów:

  • niezawierających substancji zapachowych, barwiących i alergizujących,
  • pozbawionych środków konserwujących (lek sporządza się na bieżąco w aptece),
  • odpowiednio nawilżających i natłuszczających skórę,
  • łatwo dostępnych dla pacjentów (składniki recepturowe dostępne w większości aptek),
  • tańszych niż preparaty gotowe.

Pielęgnacja skóry w recepturze aptecznej – możliwości

Współczesna receptura umożliwia stworzenie różnych postaci leków na skórę – maści, kremów, zawiesin, pudrów. Przy atopowym zapaleniu skóry szeroko wykorzystuje się składniki, które jednocześnie natłuszczają i nawilżają skórę. Dzięki temu uszczelniają barierę naskórka i uzupełniają brakującą wodę. W lekach recepturowych na AZS pojedynczo lub w połączeniu znajdują się:

  • maść cholesterolowa,
  • wazelina,
  • euceryna,
  • lanolina,
  • lekobaza,
  • glicerol,
  • mocznik,
  • parafina płynna.[4]

Jak złagodzić świąd przy AZS?

Nawilżenie i natłuszczenie skóry za pomocą emolientów wzmacnia strukturę skóry i często zmniejsza świąd. Niestety, niektórzy pacjenci z AZS, mimo odpowiedniej pielęgnacji nie mogą sobie poradzić z tym symptomem, co może wpłynąć na ich codzienne funkcjonowanie. W takiej sytuacji do kremów i maści recepturowych można dodać substancje przeciwświądowe, takie jak mentol i kamforę.[5]

Ich działanie może jednak powodować podrażnienie skóry, dlatego nie wykorzystuje się ich standardowo w preparatach pielęgnacyjnych przy AZS.

Miejscowa terapia przeciwzapalna

W terapii AZS dąży się do zmniejszenia toczącego się stanu zapalnego. W tym celu stosuje się między innymi miejscowe glikokortykosteroidy. W aptece można sporządzić maści recepturowe zawierające w swoim składzie hydrokortyzon lub prednizolon. Wykorzystanie leków robionych o działaniu przeciwzapalnym umożliwia:

  • łatwą modyfikację stężenia substancji leczniczej,
  • uniknięcie składników konserwujących czy drażniących skórę (które mogą występować w preparatach gotowych),
  • dobranie podłoża maściowego pod charakterystykę skóry pacjenta.

Należy przy tym zaznaczyć, że nie stosuje się długotrwale miejscowych glikokortykosteroidów. Ich nadużywanie prowadzi do działań niepożądanych, np. atrofii skóry (zmniejszenia jej grubości). Często zaleca się tzw. terapię przerywaną glikokortykosteroidami. Polega ona na stosowaniu tych leków tylko przez 2–3 dni w tygodniu na przemian z emolientami.[2,4]

Jak radzić sobie z AZS przy pomocy leku recepturowego – podsumowanie

Receptura apteczna może przynieść osobom chorym na atopowe zapalenie skóry wiele korzyści terapeutycznych. Wśród nich znajdziemy:

  • dobranie składu i stężenia składników leczniczych indywidualnie dla danego pacjenta,
  • prosty skład, w którym jest brak zbędnych środków zapachowych czy konserwujących,
  • sporządzenie preparatów nawilżających i natłuszczających skórę z takimi składnikami jak maść cholesterolowa, wazelina czy mocznik,
  • w przypadku silnego świądu możliwość dodania substancji przeciwświądowych – mentolu lub kamfory,
  • wykorzystanie w miejscowej terapii glikokortykosteroidów (hydrokortyzonu, prednizolonu).

 

Wykaz źródeł

1  Howe W: Atopic dermatitis (eczema): Pathogenesis, clinical manifestations, and diagnosis. UpToDate 2022

2  Atopowe zapalenie skóry. Interdyscyplinarne zalecenia diagnostyczne i terapeutyczne Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego i Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej. Część I. Profilaktyka, leczenie miejscowe i fototerapia. Dermatol Rev/Przegl Dermatol 2019, 106, 354-37

3  van Zuuren EJ, Fedorowicz Z, Christensen R, Lavrijsen A, Arents BWM. Emollients and moisturisers for eczema. Cochrane Database Syst Rev. 2017 Feb 6;2(2):CD012119

4  Jachowicz R.; Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych; PZWL 2021

5  Howe W: Treatment of atopic dermatitis (eczema). UpToDate 2022