Na półkach aptecznych znajdziemy różne rodzaje probiotyków. Przypisuje się im wiele potencjalnych korzyści. Czym są oraz kiedy powinniśmy stosować probiotyki?

Jak ważna dla organizmu jest mikrobiota jelitowa?

Bakterie zamieszkujące nasze jelita biorą udział w procesie trawienia i wchłaniania substancji odżywczych. Jednak trzeba pamiętać, że na tym ich funkcja się nie kończy. Naukowcy cały czas badają ich wpływ na utrzymanie homeostazy organizmu. Wiemy już, że odgrywają one rolę, m.in. w kształtowaniu odporności czy też w syntezie wielu związków chemicznych, np. serotoniny[1] a wiele kolejnych obszarów jest obecnie w trakcie badań.

Czym właściwie są probiotyki?

Probiotyki to wyselekcjonowane mikroorganizmy, które mogą mieć pozytywny wpływ na zdrowie. W aptece znajdziemy je w postaci suplementów diety oraz leków. Ponadto, przyjmujemy je wraz z niektórymi pokarmami.[2] Do naturalnych źródeł probiotyków można zaliczyć:

  • jogurty, 
  • kefiry, 
  • kapustę kiszoną, 
  • ogórki kiszone.[3]

Popularne szczepy probiotyczne 

W preparatach zawierających probiotyki możemy znaleźć przede wszystkim bakterie z rodzaju Lactobacillus, a wśród nich m.in.:

  • L. rhamnosus,
  • L. acidophilus,
  • L. casei,
  • L. reuteri.

Kolejną grupę stanowią bakterie z rodzaju Bifidobacterium, w tym: 

  • B. breve,
  • B. animalis. 

Poza innymi rodzajami bakterii, w takich preparatach mogą znajdować się również inne mikroorganizmy. Dobrym przykładem są drożdże Saccharomyces boulardii.[4]

Jak dawkuje się probiotyki?

Zawartość bakterii probiotycznych w preparatach podaje się w CFU (ang. colony forming unit), czyli w jednostkach tworzących kolonię. Nie ma sztywnie ustalonych, skutecznych dawek probiotyków. Na ogół mieszczą się one między 106 a 109 CFU.[4]

Czy szczepy probiotyczne różnią się między sobą?

Konkretne szczepy różnią się między sobą właściwościami probiotycznymi. Dlatego analizując skuteczność bakterii udowodnioną w badaniach, poza sprawdzaniem rodzaju i gatunku, warto zwrócić uwagę na oznaczenie szczepowe (litery i cyfry umieszczone za nazwą gatunkową), np.: Lactobacillus rhamnosus ATCC 53103.[4] Jest to ważny aspekt, ponieważ skuteczność probiotyków jest szczepozależna, co oznacza że efektywność ich działania zależy od zastosowania konkretnego szczepu bakterii.

W czym pomagają probiotyki?

Dotychczas prowadzono wiele badań klinicznych, w których badano skuteczność probiotyków w różnych przypadłościach. Zagadnienie jest bardzo złożone, dlatego wiele przesłanek o potencjalnych korzyściach wynikających ze stosowania probiotyków wciąż wymaga weryfikacji. Do jednych z najczęściej przewijających się tematów związanych z nimi, należy kwestia przyjmowania probiotyków w czasie kuracji antybiotykiem.[2]

Probiotyki w trakcie antybiotykoterapii 

Wiele badań sugeruje, że stosowanie probiotyków w czasie antybiotykoterapii może zmniejszać ryzyko wystąpienia biegunki poantybiotykowej. Autorzy analiz szczególnie często w tym temacie wymieniają gatunki Lactobacillus rhamnosus oraz Saccharomyces boulardii.[5]

Biegunka poantybiotykowa

Biegunkę poantybiotykową często kojarzy się z zakażeniem Clostridium difficile. Warto wiedzieć, że to nie jedyna przyczyna tej przypadłości. Wśród innych wymienia się:

  • stymulację perystaltyki jelit przez antybiotyk (np. podczas przyjmowania erytromycyny), 
  • reakcje alergiczne, 
  • wtórne zaburzenia trawienia i wchłaniania cukrów,
  • bezpośrednie działanie toksyczne na komórki jelita cienkiego. 

W przypadku infekcji Clostridium difficile, o najcięższej postaci mówimy kiedy u pacjenta wystąpi rzekomobłoniaste zapalenie jelit.[6] Do objawów tego schorzenia zaliczamy:

  • biegunkę,
  • gorączkę,
  • skurcze brzucha,
  • leukocytozę. 

W poważnych przypadkach u chorego może dojść nawet do śmierci.[7]

Które antybiotyki najczęściej powodują biegunki poantybiotykowe?

Większość antybiotyków może prowadzić do wystąpienia biegunki po ich zastosowaniu. Jednak wśród tych, które najczęściej są przyczyną rzekomobłoniastego zapalenia jelit należy wymienić:

  • cefalosporyny II i III generacji, 
  • klindamycynę,
  • amoksycylinę z kwasem klawulanowym, 
  • fluorochinolony.[6]

Kiedy brać probiotyk przy antybiotyku?

Probiotyk należy zacząć przyjmować w dniu rozpoczęcia kuracji antybiotykowej. Jednak w przypadku większości preparatów zawierających probiotyki to istotne, aby nie przyjmować ich w tym samym czasie. Po zażyciu antybiotyku warto odczekać przynajmniej 2 godziny zanim weźmie się probiotyk.[5]

Czym są prebiotyki?

Prebiotyki to nietrawione składniki żywności, które pobudzają wzrost mikroorganizmów korzystnych dla gospodarza. Dzięki temu, że związki te nie ulegają trawieniu w górnym odcinku przewodu pokarmowego (lub podlegają tylko częściowemu) mogą docierać do jelit. Tylko ściśle określone mikroorganizmy fermentują prebiotyki.[8] Stosowanie diety bogatej w prebiotyki wspiera m.in. procesy trawienia oraz pozwala zachować regularność pracy jelit.

Naturalne źródła prebiotyków

Wiele warzyw, owoców i zbóż zawiera prebiotyki, wśród nich:

  • szparagi, 
  • cykoria,
  • jabłka,
  • banany, 
  • pszenica,
  • owies.[9]

Substancje, które są naturalnymi prebiotykami, to m.in. inulina i laktuloza.[8]

Synbiotyki 

Połączenie probiotyku z prebiotykiem nazywamy synbiotykiem. Stworzono taką kompozycję, aby zwiększyć szansę bakterii probiotycznych na kolonizację jelit oraz przyspieszyć  proces odbudowy prawidłowej mikrobioty ukałdu pokarmowego.[10]

 

Wykaz źródeł:

  1. Gałęcka M., Basińska A. M., Bartnicka A. Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka – implikacje w praktyce lekarza rodzinnego. Forum Medycyny Rodzinnej. 2018. 12(2), 50-59.
  2. NIH – National Center for Complementary and Integrative Health: Probiotics: What You Need To Know. 2019. [Dostęp: 22.12.22]
  3. WebMD: Top Foods With probiotics. 2022. [Dostęp: 22.12.22]
  4. Szajewska H. Probiotyki w Polsce – kiedy, jakie i dlaczego? Gastroenterologia kliniczna. 2010. 2(1), 1-9.
  5. Drugs.com: Should you take probiotics with antibiotics? 2022. [Dostęp: 22.12.22]
  6. Albrecht P., Pituch A. Clostridium difficile – narastający problem diagnostyczny i terapeutyczny. Onkologia w praktyce klinicznej. 2013. 9(1), 22-31.
  7. Salen P, Stankewicz HA. Pseudomembranous Colitis. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 2022. Internet: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470319/
  8. Śliżewska K. et al.: Prebiotyki – definicja, właściwości i zastosowanie w przemyśle. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość. 2013, 1(86), 5-20.
  9. WebMD: Prebiotics. 2022. [Dostęp: 22.12.22]
  10. Pandey KR, Naik SR, Vakil BV. Probiotics. Prebiotics and synbiotics- a review. J Food Sci Technol. 2015. 52(12):7577-87.