W terapii większości chorób dominują leki gotowe. Ale receptura apteczna ma pewną niepodważalną zaletę – pozwala na indywidualizację leczenia. Z jakimi postaciami leku i substancjami możemy się spotkać w terapii schorzeń otolaryngologicznych?

Recepturowe postacie leku wykorzystywane w otolaryngologii 

W otolaryngologii przeważają postacie płynne. W celu leczenia chorób z tej dziedziny przygotowujemy przede wszystkim:

  • krople do uszu – guttae otologicae,
  • krople do nosa – guttae rhinologicae,
  • krople do płukania gardła – guttae gargarismae. 

W kroplach znajduje się wyższe stężenie substancji niż w innych postaciach płynnych. Dzięki temu pacjent może aplikować znacznie mniej leku, aby uzyskać efekt leczniczy.[1] Ponadto, w laryngologii stosuje się też recepturowe maści i proszki.[2]

Krople do uszu 

W zależności od potrzeb chorego krople recepturowe składają się m.in. z substancji: 

  • przeciwbakteryjnych, 
  • przeciwgrzybiczych, 
  • miejscowo znieczulających.

Praktykuje się także robienie kropli z kortykosteroidami o działaniu przeciwzapalnym i zmniejszającym obrzęk.[3,4]

Krople do nosa 

Na rynku istnieje wiele gotowych preparatów do nosa. Mimo tego czasami istnieje potrzeba sporządzenia tej postaci leku dedykowanej dla konkretnego pacjenta. Recepturowe krople do nosa mogą zawierać substancje o działaniu:

  • przeciwzapalnym, 
  • przeciwbakteryjnym, 
  • obkurczającym śluzówkę.[5]

Roztwory do płukania gardła 

Recepturowe roztwory do płukania gardła wykonuje się np. dla pacjentów ze stanami zapalnymi tej części ciała. W ich skład wchodzą różne substancje, w tym środki o działaniu odkażającym, np.:

  • jod,
  • kwas salicylowy.

Ponadto mogą się tam znajdować związki regenerujące uszkodzoną śluzówkę, np.:

  • witamina A,
  • witamina E.[5]

Takie preparaty często zawierają substancje o wyższym stężeniu i pacjent, bezpośrednio przed użyciem, rozcieńcza je z wodą.[6] 

Substancje stosowane w recepturze laryngologicznej 

Do przygotowywania preparatów mających na celu leczenie schorzeń laryngologicznych wykorzystuje się wiele substancji. Część z nich można wykorzystywać do tworzenia więcej niż jednej postaci leku.

Neomycyna 

Neomycyna należy do grupy antybiotyków aminoglikozydowych.[7] W recepturze wykorzystuje się rozpuszczalny w wodzie siarczan neomycyny.[8] Pozwala nam to na tworzenie płynnych postaci leku, np. kropli stosowanych w leczeniu ostrego zapalenia ucha środkowego.[9] Podczas przygotowywania postaci leku z tym składnikiem, należy pamiętać o zachowaniu warunków jałowych.[8]

Hydrokortyzon 

Hydrokortyzon to substancja szeroko stosowana w recepturze. Wykorzystuje się go m.in. do przygotowywania kropli do uszu i nosa.[5] Tak jak wyżej wspomniano, działa przeciwzapalnie oraz zmniejsza obrzęk. Substancja praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie.[4] Natomiast rozpuszcza się w etanolu 70%. Z tej przyczyny, w przypadku postaci płynnych, wykonuje się z nim roztwory etanolowe, bądź zawiesiny.[10] 

Kwas borowy

Kwas borowy (borny) działa odkażająco.[11] W recepturze laryngologicznej wykorzystuje się go do robienia, m.in. 

  • kropli do uszu, 
  • kropli do nosa,
  • maści do nosa,
  • roztworów do płukania gardła.[2,11,12]

Wykonując leki recepturowe, należy pamiętać, że rozpuszcza się on lepiej w gorącej niż w zimnej wodzie.[11]

Proteinian srebra 

Proteinian srebra (protargol) dzięki zawartości jonów srebra działa przeciwbakteryjne.[13] Ze względu na działanie antyseptyczne i przeciwzapalne, stosuje się go m.in. w terapii zapalenia ucha środkowego. Ponadto, protargolu używa się miejscowo w chorobach błony śluzowej nosa.[14] W przypadku przygotowywania kropli do nosa z protargolem należy zwracać uwagę na to jaki wybiera się środek izotonizujący. Proteinian srebra wykazuje niezgodność z chlorkiem sodu, wydzielając się pod jego wpływem. Osad nie wytrąca się od razu, a dopiero następnego dnia. Zamiast 0,9% roztworu NaCl, jako środka izotonizującego, należy użyć 5% roztworu glukozy.[12] 

Efedryna 

Efedryna stosowana miejscowo zmniejsza przekrwienie i obrzęk błon śluzowych. Z tego powodu wykorzystuje się ją w recepturowych kroplach stosowanych w leczeniu stanów zapalnych błony śluzowej nosa. Przygotowanie postaci płynnych z tą substancją nie stanowi problemu, ponieważ łatwo się rozpuszcza zarówno w wodzie, jak i w etanolu.[15]

Benzoesan sodu 

Poza tym, że benzoesan sodu działa wykrztuśnie, ma on również właściwości odkażające. Dlatego wykorzystuje się go, m.in. w preparatach do leczenia stanów zapalnych jamy ustnej.[16]

W jakich schorzeniach laryngologicznych można stosować leki recepturowe?

Wśród schorzeń laryngologicznych, które można leczyć lekami recepturowymi, należy wymienić zapalenie ucha zewnętrznego. Sposób leczenia zależy od przyczyny, którą może być:

  • infekcja bakteryjna, 
  • infekcja grzybicza, 
  • podrażnienie, 
  • alergia.[17]

Kolejną przypadłością jest ostre zapalenie ucha środkowego.[18] To tylko niektóre choroby laryngologiczne, gdzie receptura pozwala na spersonalizowane leczenie, a przykładów jest wiele więcej. 

 

Wykaz źródeł

  1. Jachowicz R. et al.: Receptura Apteczna. Wydanie II. 2008. 123-124.
  2. Aptekarzpolski.pl: Receptura okiem praktyka – część siódma. Przepisy na ból gardła i katar. 2020. [Dostęp: 12.12.22]
  3. Ch., Jones N. CoHutson mpounding for Otolaryngology. American’s Pharmacist. 2015
  4. Receptura.edu.pl: Hydrokortyzon. 2019. [Dostęp: 08.12.22]
  5. Receptura.pl: Leki recepturowe stosowane w schorzeniach laryngiologicznych. [Dostęp: 08.12.22]
  6. Jachowicz R. et al.: Farmacja Praktyczna. 2016. 80.
  7. Dzierżanowska D. Antybiotykoterapia Praktyczna. 2001. 100-101.
  8. Receptura.edu.pl: Neomycyny siarczasn – Neomycini sulfas. 2019. [Dostęp: 08.12.22]
  9. Wysocki J., Bartoszewicz R. Bezpieczeństwo miejscowego dousznego stosowania leków w różnych sytuacjach klinicznych. Polski Przegląd Otolaryngologiczny. 2013. 2, 86-92. 
  10. Aptekarz Polski: Glikokortykosteroidy w recepturze aptecznej. 2021. [Dostęp: 09.12.22]
  11. Receptura.edu.pl: Kwas borowy. 2019. [Dostęp: 08.12.22]
  12. Jachowicz R. et al.: Receptura Apteczna. Wydanie II. 2008. 130-132.
  13. Drugster Encyklopedia: Silver protein. 2019. [Dostęp: 08.12.22]
  14. Amara: Srebra proteinin – Argentum proteinicum. [Dostęp: 08.12.22]
  15. Receptura.pl: efedryna – zastosowanie i dawkowanie.[Dostęp: 12.12.22]
  16. Receptura.edu.pl: Benzoesan sodu – Natrii benzoas. 2019. [Dostęp: 12.12.22]
  17. NHS inform: Otitis externa. 2022. [Dostęp: 08.12.22]
  18. Danishyar A, Ashurst JV. Acute Otitis Media.In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing. 2022. Internet: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470332/