Według statystyk, z problemem wysokiego poziomu cholesterolu zmaga się nawet 21 milionów Polaków.[1] Pojawia się zatem pytanie, jak taki stan wpływa na nasze organizmy? Czy jest skuteczny sposób, aby zmniejszyć stężenie cholesterolu?

Co to cholesterol?

Cholesterol to lipid, czyli rodzaj tłuszczu występujący w organizmie zwierząt oraz ludzi. Chociaż ze słowem tym mamy głównie negatywne skojarzenia, to niezwykle ważna dla nas substancja. Pełni funkcje, takie jak:

  • budowa błony komórkowej,
  • udział w wytwarzaniu niektórych hormonów (np. kortyzolu, testosteronu),
  • uczestniczenie w produkcji witaminy D,
  • wytwarzanie żółci pomagającej w trawieniu tłuszczów.[2]

Cholesterol – podział

W organizmie człowieka cholesterol transportują specjalne nośniki, zwane lipoproteinami. Dla uproszczenia, potocznie nazywamy je frakcjami. Wyróżniamy między innymi cholesterol LDL (lipoproteina o niskiej gęstości), znany jako „zły cholesterol” oraz cholesterol HDL (lipoproteina o wysokiej gęstości), określany mianem „dobrego cholesterolu”.[2,3,4]

Który cholesterol jest dobry: HDL czy LDL?

Powyższe określenia „dobry” i „zły” cholesterol wzięły się z wpływu każdego z nich na organizm człowieka. Nadmiar cholesterolu LDL gromadzi się w naczyniach krwionośnych i tworzy blaszki miażdżycowe. Mogą one ograniczyć przepływ krwi i prowadzić do rozwoju chorób układu krążenia, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Z kolei wysokie stężenie cholesterolu HDL jest korzystne, ponieważ działa przeciwnie do LDL i zapobiega odkładaniu się jego nadmiaru na ścianach naczyń. Mówiąc o za wysokim stężeniu cholesterolu (hipercholesterolemii), mamy na myśli właśnie cholesterol LDL.[3,4]

Dlaczego cholesterol jest wysoki?

Źle zbilansowana, bogata w dużą ilość nasyconych kwasów tłuszczowych dieta to jeden z najważniejszych czynników zwiększających poziom cholesterolu LDL. Wśród pozostałych możemy wymienić:

  • niską aktywność fizyczną,
  • palenie tytoniu,
  • przewlekły stres.[2,3]

Podwyższone stężenie cholesterolu LDL pojawia się również z powodów niezwiązanych z naszym stylem życia. Może wynikać z chorób genetycznych (np. rodzinnej hipercholesterolemii), innych schorzeń (np. otyłości, niedoczynności tarczycy) lub długotrwałego stosowania niektórych leków (np. glikokortykosteroidów).[2]

Badanie cholesterolu – do jakiego lekarza?

Jeśli chcielibyśmy skontrolować poziom cholesterolu we krwi, powinniśmy udać się do lekarza POZ (Podstawowej Opieki Zdrowotnej), który przeprowadzi wywiad lekarski oraz zleci potrzebne badania. Jednym z głównych badań określających, czy mamy problem z podwyższonym cholesterolem jest  lipidogram, czyli pomiar poziomu we krwi:

  • cholesterolu całkowitego,
  • triglicerydów,
  • LDL,
  • HDL.[5]

W jaki sposób zmniejszyć cholesterol?

Prowadzenie zdrowego stylu życia to jeden z najważniejszych sposobów zapobiegania wysokiemu stężeniu cholesterolu LDL. Gdy to nie wystarcza, lekarz włącza dodatkowo leczenie farmakologiczne.[3]

Jak obniżyć cholesterol za pomocą diety?

Istnieje kilka prostych zasad żywieniowych, których wprowadzenie może pomóc obniżyć poziom cholesterolu we krwi:

    1. Ograniczmy spożycie tłuszczów nasyconych. Unikajmy tłustych mięs (np. żeberek, kiełbasy) oraz wysoko przetworzonego jedzenia.
    2. Jedzmy więcej chudych i tłustych ryb (np. dorsza, tuńczyka) oraz drobiu.
    3. Wybierajmy zdrowe tłuszcze, takie jak oliwa.
    4. Jedzmy więcej warzyw i owoców, zwłaszcza w formie surowej lub gotowanej.
    5. Zwiększmy ilości błonnika w diecie. Znaleźć go można w produktach zbożowych (szczególnie pełnoziarnistych) oraz roślinach strączkowych, np. fasoli.
    6. Powstrzymajmy się od słodkości, np. ciastek, słodzonych napojów gazowanych.

Pamiętajmy jednak, że we wszystkim powinniśmy zachować umiar i balans. Sporadycznie możemy pokusić się np. o zjedzenie czegoś słodkiego. Nie powinniśmy również zbyt rygorystycznie ograniczać rodzaju spożywanych przez nas produktów (np. jeść samych warzyw i owoców, bez żadnych tłuszczów i białka). Jeśli mamy taką możliwość, skorzystajmy z porady dietetyka.[3]

Aktywność fizyczna

Chcąc zachować odpowiedni poziom cholesterolu LDL, włączmy do swojej codziennej rutyny ruch! Spróbujmy znaleźć aktywność fizyczną, która będzie sprawiała nam przyjemność. Można spróbować szybkiego spaceru, jazdy na rowerze, pływania, siatkówki czy aerobiku. Ruszajmy się każdego dnia przez co najmniej pół godziny.[3,6]

Koniec z papierosami

Dym tytoniowy zawiera składniki, które mogą zwiększać stężenie „złego” cholesterolu i obniżać poziom tego „dobrego”. Może również uszkadzać naczynia krwionośne, co sprzyja odkładaniu się blaszek miażdżycowych. Nigdy nie jest za późno, żeby rzucić palenie. Jeśli chcemy spróbować to zrobić, pomoże nam w tym farmaceuta lub lekarz rodzinny.[2]

Czy warto stosować suplementy diety?

Na rynku istnieje wiele suplementów diety, które mogą wspomóc obniżanie poziomu cholesterolu we krwi. Ich stosowanie powinno być jednak jedynie uzupełnieniem zmian w naszym stylu życia. Poniżej kilka przykładów związków, które najczęściej można spotkać w suplementach diety.

Fitosterole to substancje roślinne, które ograniczają wchłanianie cholesterolu w układzie pokarmowym. W największej ilości występują w olejach roślinnych (np. oliwie), ale dostępne są również w formie suplementów diety.

Czerwony sfermentowany ryż w swoim składzie zawiera monakolinę K. Pod względem chemicznym to przedstawiciel grupy leków zwanych statynami, które wykorzystuje się w leczeniu hipercholesterolemii. Dawka monakoliny K w suplementach diety jest niższa niż w lekach, dzięki czemu istnieje mniejsze ryzyko działań niepożądanych. Przed ich zastosowaniem powinno się jednak zasięgnąć porady farmaceuty lub lekarza.[3]

Przykładem preparatu pomagającego utrzymać prawidłowy poziom cholesterolu jest Anticholesteran produkowany przez ZF AMARA. W swoim składzie zawiera ekstrakt ze sfermentowanego czerwonego ryżu standaryzowanego na monakolinę K (2,5 mg), a także składniki wspomagające działanie układu krwionośnego i odpornościowego, takie jak cholinę, cynk i tiaminę (witaminę B1).

Innymi składnikami wspierającymi przemianę tłuszczów w organizmie, które możemy również znaleźć w suplementach diety są błonnik, berberyna lub czosnek.[3,7]

Podsumowanie

Podniesiony poziom cholesterolu LDL najczęściej wynika z prowadzenia niezdrowego trybu życia. Jeśli chcemy zapobiegać hipercholesterolemii, warto wprowadzić odpowiednie nawyki żywieniowe, więcej się ruszać i rzucić palenie tytoniu. Czasami jednak to nie wystarcza i wtedy lekarz może zalecić leczenie farmakologiczne. 

Wykaz źródeł:

  1. Polskie Towarzystwo Kardiologiczne: 2023 rokiem walki z hipercholesterolemią! Rok świadomości zaburzeń lipidowych https://ptkardio.pl/aktualnosci/693-2023_rokiem_walki_z_hipercholesterolemia_rok_swiadomosci_zaburzen_lipidowych [dostęp: 01.09.2023]
  2. Huff T, Boyd B, Jialal I: Physiology, Cholesterol. [Updated 2023 Mar 6]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470561 [dostęp: 01.09.2023]
  3. Grupa Robocza do spraw leczenia dyslipidemii Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego (ESC) oraz Europejskiego Towarzystwa Badań nad Miażdżycą (EAS): Wytyczne ESC/EAS dotyczące postępowania w dyslipidemiach: jak dzięki leczeniu zaburzeń lipidowych obniżyć ryzyko sercowo‑naczyniowe (2019)
  4. Elshourbagy NA, Meyers HV, Abdel-Meguid SS: Cholesterol: the good, the bad, and the ugly – therapeutic targets for the treatment of dyslipidemia. Med Princ Pract. 2014;23(2):99-111
  5. National Heart, Lung and Blood Institute: Blood cholesterol. Diagnosis https://www.nhlbi.nih.gov/health/blood-cholesterol/diagnosis [dostęp: 01.09.2023]
  6. NHS inform: Types of exercise https://www.nhsinform.scot/healthy-living/keeping-active/getting-started/types-of-exercise [dostęp: 01.09.2023]
  7. Mayo Clinic: Cholesterol-lowering supplements may be helpful https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/in-depth/cholesterol-lowering-supplements/art-20050980 [dostęp: 02.09.2023]