Biegunka potrafi dopaść w najmniej oczekiwanej chwili i utrudnić codzienne funkcjonowanie. W jaki sposób powstrzymać biegunkę oraz jak jej zapobiegać? I kiedy zgłosić się do lekarza?

 

Jak długo trwa biegunka? 

Przy biegunce (rozwolnieniu) obserwujemy zbyt częste oddawanie stolca (powyżej 3 razy na dobę) o półpłynnej lub płynnej konsystencji. Mogą mu towarzyszyć inne nieprzyjemne objawy, np. ból brzucha, wzdęcia, gorączka i osłabienie. Najczęściej trwa do kilku dni (biegunka ostra), może jednak utrzymywać się dużo dłużej, przez kilkanaście dni lub tygodni (biegunka przewlekła).[1,2]

Przyczyny biegunki

Biegunka pojawić się może z wielu różnych powodów. Część z nich wiąże się z prowadzonym przez nas stylem życia, inne z kolei z chorobami naszego organizmu. Wśród najważniejszych czynników warto wymienić:

• zakażenia wirusowe lub bakteryjne,
• nietolerancje lub alergie pokarmowe,
• choroby układu pokarmowego (np. zespół jelita drażliwego),
• stosowanie niektórych leków (np. antybiotyków),
• niepokój i stres (biegunka na tle nerwowym),
• nieprawidłową dietę.[2,3,4,5]

Biegunka – co robić?

W wielu przypadkach biegunka ustępuje po kilku dniach bez leczenia. Powinniśmy jednak pamiętać o piciu dużej ilości płynów, aby zapobiec odwodnieniu. W razie potrzebny możemy również skorzystać ze środków przeciwbiegunkowych dostępnych w aptece.[5]

Nawodnienie

Podczas biegunki najważniejsze jest prawidłowe nawadnianie organizmu (co najmniej 1,5 litra płynów przez osobę dorosłą). Najlepiej, żeby była to woda lub herbata. Unikajmy soków owocowych oraz napojów gazowanych, ponieważ mogą nasilić biegunkę. Pijmy często, małymi łyczkami.[4,5,6]

W czasie biegunki nasz organizm traci nie tylko wodę, ale także elektrolity, czyli jony pierwiastków obecne w naszych płynach ustrojowych (np. sód, potas). Aby uzupełnić te straty, w aptece możemy kupić doustne płyny nawadniające, potocznie nazywane elektrolitami.[2,4]

Dieta

W czasie biegunki nie musimy ograniczać konkretnych produktów, warto jednak wybierać lekkostrawne pokarmy (np. ziemniaki, zupy, banany). Lepiej unikać też jedzenia z dużą zawartością tłuszczu (np. mięsa wieprzowego, smażonego na głębokim tłuszczu).[2]

Leki

W celu złagodzenia nasilenia biegunki możemy skorzystać z leków dostępnych bez recepty. W aptece farmaceuta doradzi odpowiedni preparat. Najpopularniejsze leki zawierają w składzie diosmektyt, węgiel aktywny lub loperamid. Pamiętajmy przy tym, że nie powinniśmy długotrwale stosować tych leków bez konsultacji z lekarzem.[5,7,8,9]

Przyczyny powstawania biegunki oraz sposoby jej zapobiegania 

Chociaż sporadyczna biegunka może dopaść każdego, możemy podjąć kroki zmniejszające ryzyko jej wystąpienia.

Zakażenia wirusowe lub bakteryjne

Drobnoustroje chorobotwórcze mogą wniknąć do naszego organizmu, powodując infekcje w obrębie naszych jelit. W ich przebiegu dokuczają nam też inne objawy, np. gorączka.[1] Biegunka wirusowa lub bakteryjna może pojawiać się po kontakcie z osobą zakażoną (zakażenie drogą kropelkową), a także po spożyciu zanieczyszczonej żywności lub wody. Z tego względu po skorzystaniu z toalety oraz przed kontaktem z jedzeniem, myjmy dokładnie ręce ciepłą wodą z mydłem.[5]

Ryzyko zakażenia zwiększa się także podczas podróży do krajów o złych warunkach sanitarnych, co znamy jako biegunka podróżnych. Gdy wyjeżdżamy w takie miejsca, pamiętajmy o piciu tylko butelkowanej wody, unikajmy niedogotowanego jedzenia oraz dokładnie myjmy żywność, np. owoce czy warzywa.[5]

Biegunka po antybiotyku

Antybiotyki stosujemy do leczenia infekcji bakteryjnych. Niestety wiele z nich niszczy nie tylko bakterie powodujące chorobę, ale również te dobroczynne, tworzące naturalną florę bakteryjną jelit. Jej zaburzenie może przyczynić się do wystąpienia biegunki. Aby temu zapobiec, podczas antybiotykoterapii powinniśmy przyjmować probiotyki (np. trilac®), czyli preparaty z żywymi mikroorganizmami, korzystnie wpływającymi na zdrowie jelit.[10]

Nieprawidłowa dieta

Niektóre produkty spożywane zbyt często i w zbyt dużej ilości, mogą wzmagać biegunkę. Należą do nich między innymi:

• sztuczne słodziki (np. sorbitol),
• kofeina (np. w kawie, napojach energetycznych),
• alkohol,
• niektóre owoce (np. gruszki, jabłka) i warzywa (np. groszek, buraki),
• wybrane produkty mleczne (np. mleko, lody),
• część produktów zbożowych (np. na bazie pszenicy, żyta).[3]

Gdy biegunka występuje po jedzeniu, warto zaobserwować, po jakich produktach to się dzieje. Informacje takie możemy przekazać podczas wizyty lekarzowi oraz dietetykowi, którzy doradzą nam dalsze postępowanie.

Choroby i nadwrażliwości układu pokarmowego

Za biegunkami, zwłaszcza przewlekłymi, mogą stać różne dolegliwości układu pokarmowego. Należą do nich przykładowo:

• zespół jelita drażliwego (IBS),
• nietolerancja laktozy,
• celiakia,
• nowotwór okrężnicy.

Jeśli podejrzewamy u siebie któreś z powyższych chorób, nie diagnozujmy się samodzielnie – w razie wątpliwości zasięgnijmy porady lekarza.[3,4]

Kiedy biegunka powinna niepokoić?

Choć biegunka to niezbyt przyjemny stan, zwykle nie jest powodem do niepokoju. Pamiętajmy jednak, że może świadczyć o chorobie, a biegunka u dziecka i osób starszych może spowodować zagrażające życiu odwodnienie. Powinniśmy zgłosić się jak najszybciej do lekarza, gdy:

• biegunka nie przechodzi (trwa powyżej 7 dni lub cały czas powraca),
• biegunka jest bardzo nasilona,
• biegunce towarzyszą uporczywe wymioty, które uniemożliwiają doustne picie płynów,
• odczuwamy objawy silnego odwodnienia, m.in. rzadkie oddawanie moczu, senność, zawroty głowy,
• mamy biegunkę z krwią.[5]

Lekarz ustali prawdopodobną przyczynę biegunki i wdroży odpowiednie leczenie (np. podanie antybiotyków, nawodnienie organizmu drogą pozajelitową).[11]

 

Wykaz źródeł

1  Riddle MS, DuPont HL, Connor BA: ACG Clinical Guideline: Diagnosis, Treatment, and Prevention of Acute Diarrheal Infections in Adults. Am J Gastroenterol. 2016;111(5):602-622

2  LaRocque R, Harris J: Approach to the adult with acute diarrhea in resource-rich settings. UpToDate 2023

3   Bonis P, Lamont T: Approach to the adult with chronic diarrhea in resource-abundant settings. UpToDate 2022

4  National Health Service: Diarrhoea https://www.nhs.uk/conditions/diarrhoea-and-vomiting/ [dostęp: 30.09.2023]

5  NHS inform: Diarrhoea https://www.nhsinform.scot/illnesses-and-conditions/stomach-liver-and-gastrointestinal-tract/diarrhoea [dostęp: 30.09.2023]

6  University Hospitals Sussex NHS Foundation Trust: Coping with Diarrhoea https://www.uhsussex.nhs.uk/resources/coping-with-diarrhoea/ [dostęp: 02.10.2023]

7  ChPL: SMECTA, 3 g, proszek do sporządzania zawiesiny doustnej, nr pozwolenia: 00538

8  ChPL: Węgiel leczniczy VP, 200 mg, kapsułki twarde, nr pozwolenia: IL-6170/ChF

9  ChPL: Stoperan, 2 mg, kapsułki twarde, nr pozwolenia: 09949

10  Guarner et al. World Gastroenterology Organisation Global Guidelines: Probiotics and prebiotics. 2023

11  Guarino A, Ashkenazi S, Gendrel D, et al. European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2014;59(1):132-152