Lekarz podczas przepisywania recepty na lek recepturowy musi podać rodzaj i ilość używanych składników, a także żądaną postać preparatu. O czym jeszcze pamiętać, aby poprawnie przepisać pacjentowi receptę na lek magistralny?

 

Kto może przepisać receptę na lek recepturowy?

W Polsce lek recepturowy może wypisać lekarz, lekarz dentysta, felczer lub starszy felczer z aktualnym prawem wykonywania zawodu.[1]

 

Kiedy można wystawić receptę na lek recepturowy?

Lekarz indywidualnie ocenia potrzebę zastosowania leku robionego u pacjenta. Głównym wskazaniem do jego wdrożenia jest brak odpowiednika w preparatach gotowych. Bierze się przy tym pod uwagę kilka aspektów, między innymi skład, dawkę i postać leku, a także historię medyczną pacjenta oraz jego preferencje.[2]

 

Co powinno znaleźć się na recepcie?

Na recepcie na lek recepturowy zamieszcza się informacje o składzie leku robionego, a dokładniej o rodzaju składników oraz ich ilości. Co ważne, zamiast dokładnego składu można również podać nazwę zwyczajową lub farmakopealną mieszaniny substancji recepturowych, np. Iodi solutio spirituosa. Należy również określić żądaną postać leku wraz z podaniem dawkowania.[1]

 

Jakie składniki można przepisać?

Aktualną listę surowców, które mogą być wykorzystane do sporządzania leków recepturowych, znaleźć można w rejestrze dostępnym na portalu e-zdrowie.[3] Do tej listy należy również dołączyć wykaz leków gotowych, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne.[4] Obie listy zamieszczone są na stronie ZF Amara w zakładce Receptura apteczna.[5] Co jednak ważne, nie jest to zamknięta lista i składnikiem leku recepturowego może być również dowolny lek gotowy. Jego dodatek może jednak wpłynąć na refundację leku recepturowego, o czym piszemy dalej.

Środki odurzające i psychotropowe w recepturze aptecznej

W Polsce kilka surowców odurzających i psychotropowych zarejestrowanych jest jako surowce recepturowe. Oznacza to, że ich przepisanie wymaga potwierdzenia sumarycznej ilości substancji czynnej na recepcie.[6] Obecnie dotyczy to fenobarbitalu, kodeiny, morfiny i konopi medycznych. Ponadto w przypadku morfiny i konopi medycznych recepta musi zostać wystawiona elektronicznie na wzorze recepty Rpw, ze względu na przynależność tych surowców do grupy środków odurzających I-N.[3,7]

 

Przekroczenie dawki maksymalnej

Maksymalne dawki jednorazowe i dobowe poszczególnych składników recepturowych określa Farmakopea Polska.[8] Jeśli zostaną one przekroczone, osoba sporządzająca lek ma obowiązek zmniejszyć dawkę do maksymalnej. Lekarz może jednak przepisać receptę na lek robiony z przekroczeniem dawki maksymalnej, musi to jednak wyraźnie zaznaczyć na recepcie (np. zapisem słownym, komentarzem).[9]

 

Jak powinno wyglądać dawkowanie na recepcie?

Zasady zapisu dawkowania są takie same jak dla leków gotowych – wymagane jest podanie liczby jednostek dawkowania i częstotliwości ich stosowania. Wyjątkiem są leki do stosowania zewnętrznego na skórę (np. maści), dla których można wskazać jedynie częstotliwość. Zapisek dawkowania w formie „D.S. Wiadomo” lub „D.S. na skórę” jest nieprawidłowy.[10]

 

Ważność recepty na lek recepturowy

Recepta na lek recepturowy ważna jest przez 30 dni, ale można ją wystawiać z odroczoną datą (data realizacji od…).[1] Możliwe jest też przepisanie recepty rocznej, którą pacjent może realizować częściowo (np. wykupując 100 g maści, a za jakiś czas kolejne 100 g).[11]

 

Liczba ryczałtów, czyli ilość leku dla pacjenta

Lekarz na jednej recepcie może przepisać podwójną ilość leku recepturowego, czyli tzw. dwa ryczałty. Wyjątkiem są mazidła, maści, kremy, żele czy pasty do stosowania na skórę, dla których można przepisać dziesięciokrotną ilość leku recepturowego.[1] Stąd w przypadku przepisania więcej niż dwóch ryczałtów na jednej recepcie farmaceuta lub technik farmaceutyczny musi zmniejszyć ilość leku. Oznacza to, że docelowo pacjent otrzyma mniej leku niż zalecił mu lekarz, co może nie wystarczyć do przeprowadzenia pełnej, skutecznej terapii.

Z tego względu wygodnie mieć pod ręką tabelkę z ilością leku recepturowego, która przypada na jeden ryczałt.[12] Różni się ona w zależności od postaci leku, np. dla proszków dzielonych jest to maksymalnie 20 sztuk.[4] Jeśli terapia wymaga stosowania przez pacjenta ilości leku przekraczającą maksymalną dopuszczalną liczbę ryczałtów, lekarz może wystawić kilka recept. Jednorazowo może to być do 16 recept, łącznie zapewniających pacjentowi terapię na maksymalnie 120 dni.[1]

 

Refundacja leku recepturowego

Jeśli leki recepturowe spełnią określone warunki, mogą podlegać refundacji i być wydawane z odpłatnością ryczałtową. Co do zasady, refundacji podlegają leki recepturowe sporządzane z wykorzystaniem:

  • surowców recepturowych,
  • leków gotowych, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne,
  • refundowanych leków gotowych, jeśli przepisana dawka leku recepturowego jest mniejsza od najmniejszej dawki leku gotowego w formie stałej stosowanej doustnie.

W innych przypadkach recepta będzie dla pacjenta pełnopłatna, czyli wydawana na 100%.[13]

Koszt refundowanego leku recepturowego

Na koszt refundowanego leku recepturowego składa się opłata ryczałtowa za lek oraz różnica między ceną nabycia przez aptekę surowca recepturowego a wysokością limitu finansowania tego surowca przez Narodowy Fundusz Zdrowia.[13] Należy zaznaczyć, że odpłatność ryczałtowa za lek recepturowy jest dla pacjenta identyczna, niezależnie czy w ramach 1 ryczałtu lekarz przepisze 10, czy maksymalną ilość, czyli 20 proszków.[4]

 

Wykaz źródeł

[1]          Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne [stan prawny na: 02.05.2024]

[2]          Jachowicz R: Receptura apteczna. Sporządzanie leków jałowych i niejałowych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa, 2021

[3]          Lista Surowców Recepturowych https://rejestry.ezdrowie.gov.pl/rpl/lsf [dostęp: 02.05.2024]

[4]          Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2012 r. w sprawie leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych [stan prawny na: 02.05.2024]

[5]          ZF AMARA: Wykaz leków, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne przy sporządzaniu leków recepturowych https://amara.pl/substancje-do-receptury-aptecznej/wykaz-lekow-gotowych-ktore-moga-byc-traktowane-jako-surowce-farmaceutyczne/ [dostęp: 02.05.2024]

[6]          Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2006 r. w sprawie środków odurzających, substancji psychotropowych, prekursorów kategorii 1 i preparatów zawierających te środki lub substancje [stan prawny na: 08.05.2024]

[7]          Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17 sierpnia 2018 r. w sprawie wykazu substancji psychotropowych, środków odurzających oraz nowych substancji psychoaktywnych [stan prawny na: 08.05.2024]

[8]          Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych. Farmakopea Polska XII. Warszawa, 2020

[9]          Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 października 2018 r. w sprawie zapotrzebowań oraz wydawania z apteki produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyrobów medycznych [stan prawny na: 08.05.2024]

[10]         Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept [stan prawny na: 08.05.2024]

[11]         Kielecka Okręgowa Izba Aptekarska: Lek recepturowy – częściowa realizacja zdaniem MZ i NFZ https://www.koia.kielce.pl/lek-recepturowy-czesciowa-realizacja-zdaniem-mz-i-nfz/ [dostęp: 08.05.2024]

[12]         ZF AMARA: Ilości ordynowanego leku magistralnego https://amara.pl/substancje-do-receptury-aptecznej/ilosci-ordynowanego-leku-magistralnego/ [dostęp: 02.05.2024]

[13]         Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych [stan prawny na: 02.05.2024]