Z trądzikiem zmaga się wiele nastolatków w okresie dojrzewania, ale ten problem skórny może również dotykać małe dzieci lub dorosłych. Jakie czynniki mogą sprzyjać pojawianiu się trądziku oraz jak go leczyć?

 

Co to jest trądzik? 

Trądzik zwyczajny (trądzik pospolity), najczęściej nazywany po prostu trądzikiem, to przewlekła choroba skóry. Charakteryzuje się występowaniem charakterystycznych zmian skórnych, które pojawiają się głównie na twarzy, plecach i klatce piersiowej.[1]

W jakim wieku występuje trądzik?

Jak podaje Polskie Towarzystwo Dermatologiczne, trądzik dotyka co najmniej 80% osób pomiędzy 11. a 30. rokiem życia.[1] Należy przy tym podkreślić, że może on wystąpić w każdym wieku. Zmiany trądzikowe pojawiają się u noworodków i niemowląt (trądzik niemowlęcy), osób w okresie dojrzewania (trądzik młodzieńczy), a także dorosłych po 25. roku życia (trądzik dorosłych). U każdego jednak trądzik może różnić się objawami, przyczynami, nasileniem i charakterem zmian skórnych.[1,2,3]

W jaki sposób powstaje trądzik?

Mieszki łojowo-włosowe, zwane też porami skóry, to maleńkie dziurki na skórze każdego człowieka, w których znajdują się gruczoły łojowe (odpowiedzialne za produkcję łoju, czyli naturalnej substancji natłuszczającej) oraz cebulki włosów. Gdy dochodzi do ich zatkania, mówimy o trądziku.[1,2]

Główną przyczyną zapchania porów jest zbyt duża ilość łoju (sebum) produkowanego przez gruczoły łojowe. W takiej sytuacji gromadzi się on w ujściach skóry wraz z martwymi komórkami naskórka i innymi zanieczyszczeniami, tworząc zmiany trądzikowe znane jako zaskórniki. Mają one wygląd białych lub czarnych kropek na skórze. Gdy takie mieszki ulegają dodatkowo zakażeniu przez zwykle nieszkodliwe bakterie żyjące na skórze (m.in. Cutibacterium acnes, znaną wcześniej jako Propionibacterium acnes), dochodzi do rozwinięcia się stanu zapalnego. Zmiany trądzikowe mogą wtedy przybierać formę grudek, krost, guzków czy cyst.

Hormony mają duży wpływ na ilość wydzielanego łoju przez naszą skórę, co tłumaczy, dlaczego trądzik to częsta choroba osób w okresie dojrzewania.[1,2]

Trądzik zwyczajny

Trądzik zwyczajny to jedna z najczęściej występujących chorób skóry (nie należy go mylić z innym schorzeniem o podobnej nazwie, czyli trądzikiem różowatym). Charakteryzuje się on bolesnymi zmianami trądzikowymi, najczęściej w środkowej części twarzy, czemu towarzyszy silne zaczerwienienie skóry.[4]

Ze względu na rodzaj występujących zmian, wyróżnia się różne typy trądziku pospolitego, takie jak:

  • trądzik bliznowaty,
  • trądzik zaskórnikowy,
  • trądzik grudkowo-krostkowy,
  • trądzik ropowiczy,
  • trądzik piorunujący,
  • trądzik z wydrapania.

W trakcie choroby, na skórze jednocześnie mogą występować różne rodzaje zmian. Niektóre z nich mogą jednak przeważać lub być bardziej uciążliwe (np. ze względu na ból czy powikłania).[1]

Jak leczyć trądzik?

Widoczne zmiany na skórze mogą być frustrujące, jednak trądzik można skutecznie leczyć. Na jego terapię składa się właściwa pielęgnacja skóry oraz leki przeciwtrądzikowe. Przy lekkim lub średnim nasileniu trądziku, można skorzystać z preparatów dostępnych bez recepty. Gdy środki te nie pomagają lub trądzik pogarsza się – trzeba udać się na wizytę do lekarza rodzinnego lub dermatologa.[2]

Pielęgnacja skóry

Codzienne dbanie o skórę to kluczowy element terapii trądziku. W lżejszych przypadkach już samo zachowanie odpowiedniej higieny skóry może przyczynić się do zauważalnego zmniejszenia zmian trądzikowych.[1]

Skórę należy oczyszczać z nadmiaru sebum, potu, złuszczonego naskórka i makijażu. W tym celu warto wybrać delikatne preparaty o zbliżonym do skóry odczynie (pH 5,0–7,0). Podczas mycia nie powinno się nadmiernie pocierać skóry ręcznikiem, aby nie doprowadzić do jej podrażnienia i uszkodzenia. Po oczyszczeniu skóry nie można zapomnieć o jej nawilżeniu – zbyt duże przesuszenie może nasilać wydzielanie sebum. Lepiej przy tym wybrać lekkie kremy zamiast tych o tłustej formule, aby nie zatykać porów skóry. Konieczna jest również codzienna ochrona skóry twarzy kremem przeciwsłonecznym z filtrem UVA/UVB. 

Niektórzy zastanawiają się, czy wyciskać zmiany trądzikowe. Nie jest to zalecane, ponieważ może prowadzić do rozprzestrzeniania się bakterii na skórze, a także pozostawić widoczne przebarwienia i blizny.[1,2,5]

Leki na trądzik

Preparaty na trądzik mogą mieć formę maści, kremów, żeli czy toników do stosowania na skórę lub tabletek do połykania (działanie ogólnoustrojowe).[1,5] Część leków na trądzik można uzyskać bez recepty w aptece, z kolei inne wydawane są wyłącznie na receptę. To, w jaki sposób leczyć trądzik, jest zawsze indywidualną kwestią, którą wcześniej powinno się przedyskutować z farmaceutą lub lekarzem.

Preparaty na trądzik mają na celu między innymi zmniejszyć wydzielanie sebum, ograniczyć tworzenie się zaskórników, osłabić powstały stan zapalny i nadmierne rozmnażanie się bakterii. W składzie leków przeciwtrądzikowych działających miejscowo można znaleźć:

  • nadtlenek benzoilu,
  • kwas azelainowy,
  • kwas salicylowy,
  • antybiotyki (np. erytromycynę),

Z kolei leki doustne zawierają m.in. retinoidy (np. izotretynoinę) czy antybiotyki. W terapii trądziku wskazane może być stosowanie jednego leku lub połączenia kilku (np. leku miejscowego i doustnego). Należy pamiętać, że nie u każdego dany lek będzie tak samo skuteczny jak u innej osoby.[1,2,5]

Co robić, kiedy trądzik nie znika?

Walka z trądzikiem to długotrwały proces, który wymaga cierpliwości i zdyscyplinowania. To szczególnie ważne, ponieważ efekty podjętego leczenia zwykle nie są widoczne od razu, a dopiero po kilku tygodniach lub miesiącach. Ponadto, w trakcie trwania terapii konieczne może być wypróbowanie różnych preparatów, tak aby dobrać odpowiedni dla danej skóry.

Leczenie trądziku w pierwszym kroku można skonsultować z farmaceutą. Gdy jednak okazuje się, że środki bez recepty nie przynoszą poprawy lub zmiany trądzikowe nasilają się, konieczna jest wizyta u lekarza. Dobierze on odpowiednie leczenie, tak aby trądzik stał się mniej dokuczliwy. 

W niektórych przypadkach trądzik zaostrza się w określonych sytuacjach, np. z powodu zmian hormonalnych u kobiet w okresie przedmiesiączkowym, w reakcji na niektóre pokarmy (np. nabiał), stres, czy leki. Jeśli tak się dzieje, można w miarę możliwości spróbować unikać niektórych czynników,  ograniczając w ten sposób trądzik.[1,2]

Wykaz źródeł

[1]   Szepietowski J, et al. Acne vulgaris: pathogenesis and treatment. Consensus of the Polish Dermatological Society. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2012; 99(6):649-673

[2]   National Health Service: Acne https://www.nhs.uk/conditions/acne [dostęp: 13.02.2023]

[3]   Mathes E, Lalor l: Skin lesions in the newborn and infant. UpToDate 2023 [dostęp: 13.02.2023]

[4]    Maier EL, Helfrich RY: Rosacea: Pathogenesis, clinical features, and diagnosis. UpToDate 2023 [dostęp: 13.02.2023]

[5]    Graber E: Acne vulgaris: Overview of management. UpToDate 2023 [dostęp: 15.02.2023]