Osteoporoza charakteryzuje się osłabieniem kości, co prowadzi do zwiększonego ryzyka złamań. Chociaż kojarzy się nam ze starszym wiekiem, warto już od najmłodszych lat dbać o swój układ kostny.

Osteoporoza – co to?

Osteoporoza to schorzenie, w trakcie którego dochodzi do osłabienia kości i zwiększenia podatności na złamania. Niestety czasami latami bywa bagatelizowana lub niezdiagnozowana, a jej przykre konsekwencje nagle dają o sobie znać.[1] 

Objawy osteoporozy

Osteoporoza przez długi czas może być ciężka do wykrycia, jeżeli nie wykonujemy zalecanych dla naszego wieku badań profilaktycznych. Są one szczególnie ważne, ponieważ choroba ta zwykle nie jest bolesna, przez co ciężko wykryć pierwsze jej objawy. 

Jak już wiemy, schorzenie to wiąże się ze zwiększonym ryzykiem złamań. Często obejmują one złamania:

  • nadgarstka,
  • biodra,
  • kości kręgosłupa (kręgów).[1]

Zdarzają się sytuacje, że złamanie pozostaje niezauważone, co wiąże się z brakiem wizyty u lekarza. Może dojść na przykład do złamania żebra wskutek kichnięcia. Takie bezobjawowe złamania są czynnikami ryzyka kolejnych złamań.[2] Lekkie, niedające objawów złamania w obrębie kręgów mogą także stwarzać trudności w utrzymaniu ciężaru ciała, a co za tym idzie – postawy, co objawia się zgarbioną, pochyloną do przodu sylwetką.[1] 

Kogo dotyczy problem?

Utrata masy kostnej następuje z wiekiem. Niektórzy jednak tracą ją szybciej. Bardziej narażone są kobiety po menopauzie, zwłaszcza jeżeli przekwitanie nastąpiło przed 45 rokiem życia lub doszło do usunięcia jajników. Schorzenie to może dotykać także mężczyzn, młode kobiety, ale również… dzieci!

Osteoporoza u dzieci?

Chociaż jeden z czynników predysponujących to starszy wiek, także dzieci mogą zachorować na osteoporozę. W tym przypadku schorzenie to jest zazwyczaj wtórne do innego, co oznacza, że inna choroba doprowadziła do osteoporozy. Do czynników ryzyka osteoporozy młodzieńczej należy:

  • niezbalansowany styl życia – bezruch lub bardzo intensywne ćwiczenia,
  • dieta uboga w wapń i witaminę D,
  • przyjmowanie niektórych leków, np. steroidów (w dużych dawkach, przez dłuższy okres),
  • pewne choroby, jak zespół Cushinga, cukrzyca, nadczynność tarczyc i przytarczyc.[3,4] 

Osteoporoza – profilaktyka 

Skoro objawy są ciężkie do zauważenia, bardzo ważna jest profilaktyka osteoporozy. Działania te obejmują:

  1. Regularne, ćwiczenia fizyczne dopasowane do stanu zdrowia. Dorośli między 19 a 64 r.ż powinni wykonywać 2,5 h aktywności fizycznej w tygodniu o umiarkowanej intensywności, czyli np. jazdy na rowerze czy szybkiego marszu. 
  2. Suplementację witaminy D. Przez klimat panujący w Polsce ciężko dostarczyć odpowiednią dawkę tej witaminy do organizmu, stąd też zalecenia jej suplementacji na podstawie np. wieku czy też pory roku. Oczywiście warto też „złapać” trochę słońca, dzięki niemu zachodzi naturalna synteza tej witaminy w naszej skórze.
  3. Dobrze zbilansowaną dietę, szczególnie pod kątem wapnia. Produkty bogate w wapń to na przykład wyroby mleczne, tofu, zielone warzywa liściaste. 
  4. Unikanie używek, takich jak alkohol czy papierosy.[1]

Jakie badania warto robić?

Diagnostyka osteoporozy to czasami szereg badań rozróżniających ją od innych schorzeń. To, jakie badania należy zrobić, wskaże lekarz. Może to być na przykład densytometria badająca gęstość kości za pomocą aparatu rentgenowskiego.

Ważna jest też ocena czynników ryzyka, takich jak: 

  • zaawansowany wiek,
  • poprzednie złamania,
  • długotrwała terapia glikokortykosteroidami,
  • niska masa ciała (poniżej 58 kg),
  • historia złamań szyjki kości udowej u rodziców,
  • palenie papierosów,
  • nadmierne spożycie alkoholu.[5]

Osteoporoza – jak leczyć? 

Terapia osteoporozy obejmuje leczenie i zapobieganie złamaniom, a także wzmacnianie kości. Decyzję o tym, jakie leki wdrożyć, podejmuje lekarz w porozumieniu z pacjentem. 

Jedną z możliwości są leki zwane bisfosfonianami. Przyjmuje się je na pusty żołądek, popijając pełną szklanką wody. Po przyjęciu leku należy utrzymać postawę stojącą lub siedzącą oraz powstrzymać się od jedzenia przez 30 minut. 

W przypadku kobiet w okresie menopauzy pomóc może także hormonalna terapia zastępcza (HTZ). Leki te nie tylko zmniejszają objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, ale także pomagają utrzymać zdrowe kości.[1] 

Bardzo ważna z perspektywy leczenia i zapobiegania osteoporozie jest odpowiednia dieta bogata w wapń i witaminę D. Wapń jest głównym minerałem występującym w kościach, zaś witamina D pomaga się mu wchłaniać. Czasami jednak ciężko wraz z dietą zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na te składniki, szczególnie witaminę D. Dlatego należy rozważyć suplementację wapniem i witaminą D dopasowaną do potrzeb organizmu.[1,6]

Podsumowanie

Osteoporoza to choroba, której ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem. Niemniej jednak nie można zapominać, że może dotyczyć także dzieci. Od dzieciństwa powinniśmy zabiegać o utrzymanie zdrowych kości i wyrabianie odpowiednich nawyków żywieniowych oraz związanych ze stylem życia. Takie działania profilaktyczne połączone z badaniami przesiewowymi pozwolą zmniejszyć ryzyko poważnych złamań i komplikacji z nimi związanymi. 

Wykaz źródeł:

  1. NHS: Ostheoporosis. 2022 [dostęp online https://www.nhs.uk/conditions/osteoporosis/ 10.07.2023]
  2. Kanis JA, Cooper C, Rizzoli R, Reginster JY; Scientific Advisory Board of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis (ESCEO) and the Committees of Scientific Advisors and National Societies of the International Osteoporosis Foundation (IOF). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int. 2019 Jan;30(1):3-44.
  3. Steffey CL. Pediatric Osteoporosis. Pediatr Rev. 2019 May;40(5):259-261.
  4. Children’s Hospital of Philadelphia: Juvenile Osteoporosis. [dostęp online https://www.chop.edu/conditions-diseases/juvenile-osteoporosis 10.07.2023]
  5. Yu EW et al.: Screening for osteoporosis in postmenopausal women and men. UpToDate. 2022
  6. Rosen HN et al.: Calcium and vitamin D supplementation in osteoporosis. UpToDate. 2022